الأدب

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

با سلام ـ اگر نقد را موجب حیات بدانیم که « حیاتُ العلمِ بِالنَقدِ وَ الرَّد » ، لازم است گاهی تحیّتی که موجب حیات است برای هم بفرستیم .

« وَ إِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا . » ، ( نساء ، 4 / ٨٦ )

در تاریخ 31 / 2 / 1388 در وبلاگ « الأدب » مطلب ذیل درج شده است . امروز 19 / 3 / 1391 که این مطلب را خواندم ، موارد ذیل را در ادامه ­اش نوشتم .                                    مهدی یاقوتیان 

* * * * * * *

في القرآن : متى يقال زوجة ، و متى امرأة ؟؟

  المتأمل لكتاب الله تعالى يجد أن الزوج _مرادا بها الزوجة_ لم ترد الا في حق المؤمنين_أي حين يكون الزوجان مؤمنين _، كقوله تعالى : ( و قلنا ياآدم اسكن أنت و زوجك الجنة . )

أما اذا كان أحدهم غير مؤمن ؛ فتستعمل لفظة امرأة كامرأة نوح ، و لوط ، و فرعون ، وأبي لهب ؛ قال تعالى : ( و امرأته حمالة الحطب . )

وللعلماء في ذلك تعليلات ، اثنان لأبي القاسم السهيلي ، وثالث لابن القيم :

1 ـ سبب ذلك التعبير ( امرأة ) أنهن لسن أزواجا لهم في الآخرة ، و انما في الدنيا فقط .

2 ـ التزويج حلية شرعية ، و هو من أمر الدّين .

3 ـ أقوى من هذين تعليل ابن القيم ؛ حيث يقول : ( هذا اللفظ ـ الزوج ـ مشعر بالمشاكلة ، والمجانسة ، والاق تران ، و هذا غير متأت لغير المؤمنين ؛ حيث قطع سبحانه المشابهة و المشاكلةبين الكفار و المؤمنين ؛ فقال ؛ ( لايستوي أصحاب النار وأصحاب الجنة ) ، وقطع سبحانه المقارنة بينهما في أحكام الدنيا ؛ فلايتوارثان ، ولا يتناكحان ؛ فكما انقطعت الصلة بينهما في المعنى انقطعت في الاسم .

   پنجشنبه 1388/02/31 ساعت 16:38  حبیب کشاورز 

* * * * * * *

1 ـ اینکه گفته شده : المتأمّل لكتاب الله تعالى يجد أن الزوج _مرادا بها الزوجة_  آیه ذیل این مطلب را نقض می­کند :

زنی که به پیش پیامبرِ گرامی آمده بود و از همسرش / شوهرش شکایت می­کرد . پس مراد از زوج در اینجا « مرد » است نه « زن » .

* * * * * * *

2 ـ اینکه گفته شده : أما اذا كان أحدهم غير مؤمن ؛ فتستعمل لفظة امرأة كامرأة نوح ، و لوط ، و فرعون ، وأبي لهب ؛ قال تعالى : ( و امرأته حمالة الحطب . )

آیات ذیل این مطلب را نقض می ­کند :

إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَ نُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَ آلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ * ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ * إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ * فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَ لَيْسَ الذَّكَرُ كَالأنْثَى وَ إِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَ إِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَ ذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ * فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَ كَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقًا قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ . ( آل­ عمران ، 3 / 33 ـ ٣٧ )

آل­ عمران مصطفای خدایند و همسرش هم مادر مریم است . امّا کلمة امْرَأَةُ عِمْرَانَ برایش به کار رفته است . یعنی با آنکه مرد و زن هر دو اهل ایمانند ولی کلمة امْرَأَةُ به کار رفته است .

اضافه کنید بر این ، آیاتی که در مورد همسر ابراهیم و زکریّا به کار رفته است .

چرا شاهد مثال آیه ي « وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ  . » ، ( مسد ، 111 / ٤ ) آورده شده . این که نقض غرض است . مگر ابولهب و همسرش از نظر ایمانی با هم فرق داشته­ اند ؟!

   * * * * * * *

3 ـ آیات ذیل چه معنایی دارند ؟ چه کسانی باید عدّه نگه دارند ؟! چه کسانی را بعد از مرگِ همسرانشان ، نباید از خانه بیرون کرد ؟! چرا خدا همسران مؤمنان را حتّی هنگامی که به کفّار پیوسته ­اند « أَزْوَاجُهُمْ » نامیده ، در صورتی که در اینجا قطعی است که ایمان آنها از یک سنخ نیست چون خدا « قطع سبحانه المشابهة و المشاكلة بين الكفار و المؤمنين » ؟! مؤمنانی که همسرانشان دشمنانِ آنهایند چطور؟ آیا بین آنها « المشابهة و المشاكلة » وجود دارد ؟!

درباره این آیه چه باید گفت :

اگر در آنچه مؤمنان در باره ي همسرانشان ادّعا می­ کنند ، صادقند، پس همسرانشان اهل ایمان نیستند و اگر به همسران پاکدامنشان « افک عظیم » می­ بندند که خودشان اهل ایمان نیستند ، پس در هر صورت یکی از دو طرف اهل ایمان نیست ! چرا کلمه ي « أَزْوَاجَهُمْ » به کار برده شده است ؟

* * * * * * *

4 ـ اینکه استدلال شده : « التزويج حلية شرعية ، و هو من أمر الدّين . » مگر ازدواج فرعون و همسرش غیرشرعی بوده است ؟

شهید مطهّری [ به نقل از اصول کافی / 2 ،( باب البذاء ) ص 324 و وسائل الشّیعة / 2 ، ص 477 ] داستانی تحت عنوانِ دوستی­ ای که بریده شد  با مضمون ذیل آورده است . « شخصی به غلامی جسارت نموده و گفته ؛ مادر فلان ! کجا بودی ؟!! تا این جمله از زبان آن شخص خارج شد ، امام صادق به علامت تعجّب ، دست خود را بلند کرد و محکم به پیشانی خویش زد و فرمود : « سُبحانَ الله ! به مادرش دشنام می ­دهی ؟ به مادرش نسبت کار ناروا می­ دهی ؟! من خیال می ­کردم تو مردی با تقوا و پرهیزگاری . معلومم شد در تو ورع و تقوایی وجود ندارد . آن شخص می ­گوید : یابن رسول الله ! این غلام اصلاً سِندی است و مادرش هم از اهل سِند است ، خودت می ­دانی که آنها مسلمان نیستند . مادر این غلام یک زن مسلمان نبوده که من به او تهمتِ ناروا  زده باشم ! امام صادق  می­ گوید : مادرش کافر بوده که بوده . هر قومی سنّتی و قانونی در امر ازدواج دارند . وقتی طبق همان سنّت و قانون رفتار کنند عملشان  زنا  نیست و فرزندانشان  زنازاده  محسوب نمی­ شوند . امام بعد از این بیان به او فرمود : دیگر از من دور شو. بعد از آن ، دیگر کسی ندید که امام صادق با او راه برود تا مرگ بین آنها جدایی کامل انداخت . ( داستان راستان / 1 و 2 ، مطهّری/ مرتضی ، دفتر انتشارات اسلامی ، ص 68 )

* * * * * * *

5 ـ قرآن برای همسران پیامبرِ گرامی ، کلمه « ازواج » به کار برده است ، پس طبقِ این استدلال باید پذیرفت که پیامبر گرامی با همه همسرانش در آخرت با هم خواهند بود . چون برایشان کلمة ازواج به کار بُرده است .

سبب ذلك التعبير ( امرأة ) أنهن لسن أزواجا لهم في الآخرة ، و انما في الدنيا فقط . دلیل قوی ­تر هم همین را تأیید می­ کند . أقوى من هذين تعليل ابن القيم ؛ حيث يقول : ( هذا اللفظ ـ الزوج ـ مشعر بالمشاكلة ، والمجانسة ، ... )

مواردی که کلمه « زوج ، زوجان / زوجین ، ازواج » در غیر مورد انسان به کار رفته ، بحثی جداست . پرداختن به فرق بین « امرأة » و « امرأت » و فرق بین « أزواج » و « نساء » هم بحث را طولانی می­ کند و هم فرصت بیشتری می ­طلبد . خداوند گفتار و رفتار ما را قرآنی کند . ان شاء الله . 

 از نقد عالمانه استاد فرزانه جناب آقای مهدی یاقوتیان تشکر نموده و از ایشان و سایر دوستان و اساتید درخواست می نماییم که ما را با نظرات کارشناسانه خود در بهبود مطالب سایت یاری نمایند.